برای طرح هر گونه دعوی و یا تشکیل پرونده برای تعیین تکلیف سند اراضی ملی شده نیاز به نقشه هوایی اراضی ملی و مستثنیات سازمان منابع طبیعی در منطقه مورد نظر است.
در سال های اخیر، توجه به پدیده زمین خواری و تجاوز به اراضی ملی و مراتع به شدت از سوی دولت و دستگاههای قضایی مورد توجه قرار گرفته است به طوری که گاهاً سخت گیری هایی سلیقه ای اعمال می شود که حتی زمین های شخصی افراد، به خصوص اسناد قدیمی که سالهاست مالک به دلیل موروثی بودن زمین و یا مهاجرت به خارج از کشور پیگیر آن نبوده است، در لیست اراضی ملی قرار می گیرد که پس گرفتن آن از دولت و خارج کردن آن از لیست اراضی ملی پروسه ای پیچیده، فنی و زمان بر است.
لذا شرح مختصری در این باره ضروری و مفید به نظر می رسد.
چگونه تشخیص داده می شود که یک زمین جزو اراضی ملی است یا سابقه احیا و کشاورزی دارد:
هر زمینی تا زمانی که شکل طبیعی داشته و هیچ‌گونه دخالت فیزیکی توسط انسان در آن صورت نگرفته باشد زمین غیر احیا شده است که در این صورت یا ملی و مرتعی است یا موات است و به محض اینکه اقدامی از سوی انسان به منظوری بهره‌برداری در زمین صورت بگیرد، به آن زمین، «زمین احیا شده» می‌گویند.
در اینگونه پرونده‌ها که دعوا بر سر اراضی ملی یا مستثنی بودن زمین است، معمولا یک طرف پرونده، اداره منابع طبیعی به عنوان نماینده دولت است که در راستای وظایف قانونی خود پاسداری از اراضی ملی و حفظ مراتع و کوتاه کردن دست متجاوزین را به عهده دارد.
طرف دیگر پرونده هم اشخاص (حقیقی یا حقوقی) هستند که معمولا ادعای سابقه مالکیت و تصرف و حضور قدیمی در زمین مورد اختلاف را دارند و مدعی هستند که زمین مورد نظر دارای سابقه احیا است و نباید جزو اراضی ملی تشخیص داده شود.
تشخیص اراضی ملی از اراضی دارای سابقه احیا و کشاورزی، کاری تخصصی و تنها در حیطه وظایف کارشناسان رسمی دادگستری است.
یعنی ابتدا قسمت مربوط به نقشه اراضی ملی و مستثنیات توسط نقشه بردار کارشناس رسمی دادگستری امور ثبتی بررسی می شود و سپس پلاک ثبتی روی نقشه هوایی اراضی ملی و مستثنیات جانمایی می شود تا کار وارد مرحله بعد که تشخیص سابقه احیا توسط کارشناس رسمی دادگستری رشته کشاورزی و منابع طبیعی است بشود.
اراضی ملی و مستثنیات آن
گاهی مالکین اسناد قدیمی منگوله دار که سالهاست ملک را رها کرده اند و از موقعیت دقیق و وضعیت کنونی ملک بی خبر هستند, وقتی به اداره ثبت مراجعه می کنند و از وضعیت ملک خود پرس و جو می کنند به آنها گفته می شود که این پلاک ثبتی اصلی اراضی ملی شده است. به این ترتیب مالک از پیگیری ملک خود منصرف می شود.
غرض از انتشار این پست این نیست که بگوییم ادارات ثبت اطلاعات نادرست می دهند. در واقع ادارات ثبت اطلاعات کامل را نمی دهند.
ممکن است یک پلاک ثبتی مادر (شماره پلاک اصلی) اراضی ملی شده باشد اما در همین اراضی ملی قسمتهایی تحت عنوان ” مستثنیات ” وجود دارد که اگر قطعه تفکیکی ملک (شماره پلاک فرعی) در این محدوده واقع شده باشد, دیگر اراضی ملی نیست و کاملا قابل پیگیری و به قول معروف زنده کردن ملک است.
اگر سند منگوله دار دارید, تا زمانی که رسما سند تعیین تکلیف و یا رسما باطل اعلام نشده است نباید دست از پیگیری بکشید. به هر حال این واقعیت را باید پذیرفت که ادارات ثبت تمایلی به اضافه شدن تعداد متقاضیان ندارند و در وهله ی اول سعی دارند شما را از پیگیری سند منصرف کنند. بنابراین به اطلاعات نصفه نیمه ای که گاها به سختی از کارشناسان اداره ثبت می شود بیرون کشید نه اکتفا کنید و نه اعتماد.
کارشناسان رسمی امور ثبتی که دسترسی به بانک اطلاعات ثبتی دارند می توانند سابقه ی ثبتی ملک را با تمام اطلاعات مورد نیاز استخراج کنند و در اختیار شما قرار دهند.
وقتی شما دست پر و اطلاعات موثق ممهور به مهر کارشناسان رسمی دادگستری و نظام مهندسی امور ثبتی به اداره ثبت مربوطه مراجعه کنید, کارشناس موظف است تشکیل پرونده داده و کار تعیین تکلیف سند قدیمی و تبدیل ان به سند تک برگ را به جریان بیندازد.
عکس هوایی و نقشه یو تی ام UTM برای اداره منابع طبیعی جهت تشخیص اراضی ملی از کشاورزی
در اینگونه پرونده‌ها که دعوا بر سر اراضی ملی یا مستثنی بودن زمین است، معمولا یک طرف پرونده، اداره منابع طبیعی به عنوان نماینده دولت است که در راستای وظایف قانونی خود پاسداری از اراضی ملی و حفظ مراتع و کوتاه کردن دست متجاوزین را به عهده دارد.
طرف دیگر پرونده هم اشخاص (حقیقی یا حقوقی) هستند که معمولا ادعای سابقه مالکیت و تصرف و حضور قدیمی در زمین مورد اختلاف را دارند و مدعی هستند که زمین مورد نظر دارای سابقه احیا است و نباید جزو اراضی ملی تشخیص داده شود.
هر زمینی تا زمانی که شکل طبیعی داشته و هیچ‌گونه دخالت فیزیکی توسط انسان در آن صورت نگرفته باشد زمین غیر احیا شده است که در این صورت یا ملی و مرتعی است یا موات است و به محض اینکه اقدامی از سوی انسان به منظوری بهره‌برداری در زمین صورت بگیرد، به آن زمین، «زمین احیا شده» می‌گویند.
تشخیص اراضی ملی با نقشه هوایی اراضی ملی و مستثنیات
هر چند تشخیص اراضی ملی از اراضی دارای سابقه احیا و کشاورزی، کاری تخصصی و در حیطه وظایف کارشناسان رسمی دادگستری است اما ۲۴ ویژگی برای تشخیص اراضی ملی از اراضی کشاورزی وجود دارد که اطلاع از آن خالی از لطف نیست.
بر این اساس، اگر زمینی قبل از تاریخ تصویب قانون ملی شدن جنگل‌های کشور مصوب سال ۴۱ یا قبل از تاریخ صدور برگ تشخیص، یک یا چند یا همه ویژگی‌های ذیل را داشته باشد، احیا شده یا مستثنیات است و جزو اراضی ملی به شمار نمی‌رود.
- اگر عرفاً و عملاً به عنوان زمین کشاورزی (زراعی یا باغی) مرسوم و معروف باشد.
- اگر عرفاً و عملاً داخل در مجموعه اراضی مزروعی منطقه یا روستا واقع باشد.
- اگر در حوزه آبیاری یک منبع آبی (چاه – چشمه – قنات – رودخانه و… ) قرار داشته باشد.
- اگر تسطیح شده و برای عملیات زراعت و آبیاری آماده شده باشد.
- اگر دارای شیب نامتعارف و تند نباشد و عرفاً و عملاً به نام زمین دیم‌زار مرسوم باشد.
- اگر زمین دیم‌زار یا آبی زار و محدوده قانونی یا ثبتی یا عرفی معین داشته باشد.
- اگر تحجیر شده باشد (هر عملی که به معنای شروع احیای زمین باشد تحجیر می‌گویند مثل سنگ چینی دور زمین، جمع آوری سنگ‌ها و توده کردن آنها، نهرکندن دور زمین و امثال آن).
- اگر جوی‌های قدیمی یا آثار جوی‌های قدیمی منشعب از بند‌های رودخانه‌ای در بالادست زمین مشاهده شود.
- اگر جوی‌های قدیمی یا آثار جوی‌های قدیمی که آب قنوات یا چشمه سارات قدیمی را به زمین می‌رسانده یا می‌رساند در زمین مشاهده شود.
- اگر درختان کهنسال در مسیر جوی‌های قدیمی و اطراف و اکناف زمین وجود داشته باشد.
- اگر اراضی مورد اختلاف در ذیل بالاترین جوی آبیاری موجود یا قدیمی واقع باشد. معمولا اراضی واقع در بالادست جوی چون از ابتدا آب به آنها سوار نمی‌شده اراضی غیر احیاشده هستند و اراضی زیر جوی چون آب به آنها سوار بوده اراضی احیا شده‌اند.
- اگر بناهای قدیمی و ابنیه سنتی وابسته به کشاورزی مثل خانه باغ، کومه، گاش دامداری(محل نگهداری دام)، آب انبار و امثال آن یا آثاری از آنها در محل وجود داشته باشد.
- اگر زمین به صورت بندسار(سیستم سنتی استحصال آب) باشد و منطقه پوشیده از بندسارهای متعدد قدیمی (معروف به زوله) باشد و سابقه و آثار بهره‌مندی قدیمی از آبهای جاری بهاره را برای آبیاری محصول داشته باشد.
- اگر در پوشش گیاهی زمین آثاری از گیاهان مرتعی چندساله و گونه‌های پایای مرتعی نباشد.
- اگر پوشش گیاهی موجود، آثار زراعت‌های قبل و زراعت‌های قدیمی‌تر باشد.
- اگر در عکس‌های هوائی محل مورد نظر با استفاده از ابزار استرئوسکوپ، آثار احیای قدیمی ( به شرح فوق ) مشاهده شود. مشروط به اینکه کارشناس منتخب دادگاه صلاحیت فنی ویژه تفسیر عکس‌های هوائی را داشته باشد.
- اگر زمین مورد نظر در نقشه‌های هوائی که بر اساس عکس‌های هوائی ترسیم شده‌اند در بخش اراضی مزروعی (رنگ زرد) واقع باشد. تشخیص این امر نیز فوق العاده حساس است و کارشناسان باید سعی کنند که از نقشه‌های هوائی نهایتا برای اثبات سایر دلایل خود استفاده کنند. در مواردی اراضی احیاشده قدیمی دیمی در نقشه هوائی در بخش اراضی ملی (رنگ سفید) تعیین شده است.
- اگر سن درختان قدیمی گواهی بر قدمت احیای باغ ( به ویژه در باغات دیم ) و اراضی شیب‌دار بدهد.
- اگر در مناطق دیم‌زار راه‌ها و گذرگاه‌هائی باشد که حاکی از استفاده قدیمی از آنها فقط برای امر رفت و آمد به اراضی دیم‌زار بوده و اینک متروکه شده و آثاری از آنها به جای باشد.
- اگر در قسمتی از اراضی، آثاری از خرمن‌گاه‌های قدیمی مشاهده شود. معمولا این خرمن‌گاه‌های قدیمی در یک قطعه زمین صاف در جاهای بلند و مرتفع ساخته می‌شده تا از وزش باد برای جداسازی دانه از کاه استفاده کنند.
- اگر در نحوه آرایش زمین آثار شخم، شیار، قطعه بندی، کرت‌بندی و بیجه بندی‌های قدیمی که حاکی از مزروعی بودن باشد مشاهده شود.
- اگر وضعیت و موقعیت مکانی زمین به نحوی باشد که عرفاً به نام چراگاه و مرتع معروف نباشد.
- اگر شیب زمینی مناسب و جنس خاک مستعد زراعت باشد اگر چه که ممکن است سالها دور از کشت بوده و آثار زراعت محو شده باشد ولی وضعیت زمین گویای این واقعیت باشد که چنین زمینی در گذشته نمی‌تواند بیکار مانده باشد و مردمان سختکوش گذشته از اینگونه اراضی مستعد حداکثر استفاده را می‌کرده‌اند.
- اگر چه با اجرای مواد ۲ و ۵۶ از قوانین مربوط به ملی شدن اراضی و نرسیدن اعتراض مردمی در مهلت قانونی، اسناد مالکیت مردم باطل تلقی می‌شود و باید سند جدید به نام دولت صادر شود ولی توجه و دقت در مفاد اسناد و مبایعه‌نامه‌های قدیمی ادعائی مردم می تواند کمک موثری در تشخیص قدمت احیای اراضی مورد اختلاف کند.
موارد شماره ۱۶ و ۱۷ نیاز به جانمایی پلاک ثبتی ملک بر روی عکس هوایی منطقه در سیستم مختصات یو تی ام UTM است که کار تخصصی نقشه بردار کارشناس رسمی دادگستری – امور ثبتی است. علاوه بر عکس هوایی، نقشه یو تی ام UTM ملک نیز باید تهیه و ضمیمه پرونده شود. جهت تامین دلیل برای دادگاه، هم عکس هوایی و هم نقشه یو تی ام UTM ملک باید ممهور به مهر نقشه بردار کارشناس رسمی دادگستری – امور ثبتی شوند. (نه رشته های مشابه مانند راه و ساختمان و یا عمران-عمران).
نمونه جانمایی ملک بر روی عکس هوایی در سیستم مختصات یو تی ام UTM نقشه بردار خانم مهندس آبکار ۰۹۱۲۶۱۴۰۳۳۹
اگر نیاز به اثبات سابقه احیا داشته باشید باید جانمایی ملک روی عکس هوایی سنوات گذشته انجام بشود و توسط کارشناس تفسیر عکس هوایی گزارش مفصلی تهیه بشود:
لازم به تاکید است که در نگهداری از سندهای دفترچه ای دقت کنید حتی اگر ملک جزو اراضی ملی شده قرار گرفته باشد و همیشه چندین نسخه کپی واضح و رنگی از اصل سند که برابر اصل شده باشد نگهداری کنید تا در صورتی که هر اتفاقی برای اصل سند افتاد مانند سرقت یا آتش سوزی، بتوانید با استفاده از نسخه کپی به اضافه نقشه یو تی ام جانمایی پلاک ثبتی جهت هر گونه احقاق حق اقدام کنید.
خدمات نقشه برداری کارشناس رسمی دادگستری امور ثبتی
مدیریت خانم مهندس آبکار: ۰۹۱۲۶۱۴۰۳۳۹
وب سایت رسمی ما : http://ladysurveyor.ir/
